ابرقهرمانی که سرنوشت جنگ جهانی دوم را تغییر داد

کاپیتان آمریکا شخصیت کمیک بوکی است که برای اولین بار در سال 1941 خلق شد. این شخصیت توسط جو سایمن و جک کربی، دو تن از نویسندگان مشهور دنیای کمیک خلق گردید. کاراکتری که در مجموعه کمیک‌هایی با نام خود این شخصیت حضور یافت و به نماد آمریکا تبدیل شد. نمادی که قرار بود آمریکای جدید را به دنیا معرفی کند؛ آمریکایی مقتدر ولی تنها در دنیای فانتزی!

شروع صنعت کمیک در کشور آمریکا به سال‌های 1930 باز می‌گردد. دورانی که شخصیت محبوب سوپرمن به عنوان یک ابرقهرمان خیالی ساخته شد تا نمادی برای آغاز عصر ابرقهرمانان باشد. اما شخصیت سوپرمن به عنوان نمادی برای نجات جهان در دنیای دی سی لقب گرفت. درحالی که آمریکایی‌ها به دنبال نمادی برای کشور خودشان بودند، نمادی که اولا آمریکایی اصیل باشد، دوما سفید پوست باشد.

شخصیت سوپرمن که ماهیتی بیگانه داشت برای این امر بیش از حد تخیلی بود. به همین دلیل سیستم فرهنگی آمریکا به دنبال خلق نماد دیگری برای این کشور بود. آمریکایی که تنها چند صد سال قدمت دارد و اساسا خالی از نماد و اسطوره است. به همین سبب به دنبال قهرمان جدیدی بود که نماد آمریکا باشد و این گونه بود که این نماد با نام کاپیتان آمریکا شکل گرفت.

کتاب نه کمیک بخوانیم

آمریکایی‌ها برای خلق کاراکتر از کمیک‌ها استفاده کردند. کاراکترهایی که به وسیله آن‌ها بتوانند مخاطبان نوجوان و جوان را تحت تاثیر قرار داده و به نوعی آن‌ها را آموزش دهند. پس استفاده از کمیک به عنوان یکی از مهمترین محصولات فرهنگی جهان در میان جامعه نخبه برای ارائه مفاهیم مختلف مطرح است. از سوی دیگر این رسانه قابلیت بالایی در وقف پذیری با دیگر رسانه‌ها را نیز داراست.

می‌توان به طور مثال از کاراکترهایی نام برد که از طریق کمیک به دنیای سینما و انیمیشن راه یافته‌اند. یا حتی کاراکترهایی که امروزه بر روی جلد دفاتر، لباس‌ها و حتی تبلیغات شهری نیز دیده می‌شوند. کاراکترهایی که نه تنها قابلیت آن را دارند در فرهنگ بومی خود تاثیر گذار باشند، بلکه در کشورهای دیگر به عنوان کالای صادراتی فرهنگی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جای خالی کمیک در سبد فرهنگی خانواده

کمیک در حال حاضر جایی در سبد فرهنگی خانواده های ایرانی ندارد. اگر مخاطبان کمیک در ایران که تعداد کمی هستند را از جامعه آماری خود کنار بگذاریم، متوجه خواهیم شد این رسانه به هیچ عنوان در ایران شناخته شده نیست. البته بخشی از این مشکل به این باز می‌گردد که مخاطبان ایرانی دسترسی به کمیک بومی ندارند. یعنی میزان تولید کمیک در ایران با جامعه آماری مخاطبان همخوانی ندارد.

البته باید به این نکته توجه داشت، محصول با کیفیت ایرانی که بتواند استانداردهای لازم را جهت جذب مخاطبان داشته باشد نیز کمتر یافت می‌شود. داستان جذاب به همراه ژانر پرطرفداری که بتواند مخاطبان را راضی نگه دارد در کنار تصویرگری مناسب از جمله دلایلی‌اند که مخاطبان را به سمت کمیک جذب خواهد کرد.

ای کاش وارد نمی‌شدی | نقد کمیک استریپ انتشارات پرتقال

من به عنوان فعال صنعت کمیک از ایده‌های جذاب و تولید کتاب‌های کمیک استقبال می‌کنم. اما گاهی ایده‌ها همچون این مثل معروف هستند که می‌گوید: ” ما را به خیر تو امیدی نیست شر مرسان”. کتاب کمیک استریپ انتشارات پرتقال با نام “جناب نارنجی وارد می‌شود” دقیقا مصداق همین مثل است.

ابتدا بگویم که فرق کمیک و کمیک استریپ چیست؟ کمیک داستانی دنباله‌دار است که در چند جلد و کتاب یا حتی یک جلد نوشته می‌شود و محتواهای مختلفی از جمله ژانر ابرقهرمانی دارد. اما کمیک استریپ تک صفحه است و داستانی کوچک را با طنز در قالب علت و معلول بیان می‌کند. کمیک استریپ‌ها در اوایل قرن بیستم یعنی سال‌های 1900 تا 1930 بسیار محبوب بودند و در اکثر روزنامه‌های مشهور آمریکا صفحه‌ای مختص به این روایت‌های طنز وجود داشت. هرچند که امروزه نیز همچنان این کمیک استریپ‌ها در روزنامه‌ها وجود دارند.

نکته اصلی کمیک استریپ‌ها مدل روایت ماجرا به زبان طنز است. به طور مثال می‌توان به داستان‌های طنز گارفیلد (همان گربه نارنجی عاشق لازانیا) که از جمله مشهورترین شخصیت‌های کمیک استریپی است اشاره کرد. شخصیتی که داستان‌های کوتاه تک صفحه‌ای او که نهایتا در چند پنل نوشته می‌شوند، بین افراد علاقه‌مند به این حوزه کاملا شناخته شده است.

پس تا به این جا فهمیدیم که کمیک استریپ یعنی مجموعه‌ای از تصاویر که داستانی تک خطی ساده را با روایت طنز و رابطه علت و معلولی برای مخاطب بیان می‌کند. این مدل داستان‌ها، تک خطی و بدون دنباله هستند و از اپیزود یا قسمت‌های زیاد و بدون ارتباط به یکدیگر تشکیل شده‌اند.

انیمیشن ببینیم یا انیمه؟

دنیا همیشه شاهد جنگ‌های بسیاری بین گروه‌های مختلف بوده است. از جنگ‌های چند صد ساله ایران و روم تا جنگ‌های صلیبی بین مسلمانان و مسیحیان بگیرید تا جنگ جهانی دوم و حتی همین امروز که جنگ‌های دیگری در حال رخ دادن است. گاهی جنگ‌ها بر سر قدرت است، گاهی بر سر زمین، گاهی هم به خاطر زنان، همچون داستان مشهور جنگ تروا.

اما صحبت اصلی ما جنگ برای سرزمین یا قدرت نیست، بلکه صحبت بر سر جنگ بین دو سبک است. انیمه یا انیمیشن، کمیک یا مانگا. بله جنگ بین طرفداران آثار شرقی و غربی که هر کدام با دلایل خود سعی دارند بگویند ما بهتر هستیم. تقابلی که گاهی به جنگ‌های چند ده ساله حتی با تلفات هم مواجه می‌شود. اما چرا این جنگ‌ها رخ می‌دهد.

سال 2018 انتشار اثری به نام بتمن نینجا بار دیگر شعله این گونه نبردها را روشن کرد. زیرا اثر پیوندی بین دنیای انیمیشن‌های آمریکایی و دنیای انیمه‌های ژاپنی بود، یا بهتر بگویم پیوندی بین کمیک و مانگا. داستان درباره حضور شخصیت‌های ابرقهرمان و ضدقهرمان کمیک‌های دی سی یعنی بتمن و جوکر به همراه یارانشان در دوران فئودالی ژاپن است.

ترکیبی که در نگاه اول جذاب بود ولی این بحث را آغاز کرد که کدام نوع محصولات فرهنگی بر آن یکی برتری دارد. یعنی کمیک و انیمیشن آمریکایی بهتر است یا مانگا و انیمه ژاپنی. این سوال مهم را باید در تاریخچه این دو سبک از محصولات فرهنگی جستجو کرد.

کمیک مرز

پیش به سوی "مرز"

دوران حکومت‌های صفویان و قاجار، فضای تاریخی جذابی را برای بیان داستان‌های مختلف فراهم می‌کند. داستان‌هایی درباره قهرمانان خیالی یا داستان‌های عاشقانه و حتی داستان شاهان و سلطنت آن‌ها که در این دوران روایت می‌شوند. فضایی که این برهه تاریخی برای خالقان رمان، کمیک، انیمیشن و فیلم فراهم آورده است قطعا می‌تواند بستری برای خلق آثاری خوب باشد."مرز" روایتگر داستانی در همین دوران تاریخی است؛ داستانی که در دوره صفوی و پیرامون یکی از شاهزادگان این سلسله رخ می‌دهد.

کمیک مرز را دو هنرمند خوب که من افتخار آشنایی با آن‌ها را در سال‌های گذشته داشته‌ام خلق کرده‌اند. اولین دیدارم با صدف فقیهی و ماهور پورقدیم خالقان کمیک مرز به برنامه دیزاتن باز می‌گردد. برنامه‌ای تخصصی که برای احیا صنعت کمیک شکل گرفت و من نیز بخش کوچکی از این حرکت بودم.

آشنایی اولیه من با این دوستان و البته کمیک مرز و جهان داستانی هفت آسمان در آن زمان اتفاق افتاد. آشنایی که باعث شد تا در چند سال گذشته دورادور در انتظار هنرنمایی این دو باشم. هنرنمایی که بلاخره به ثمر نشست و اولین جلد از کمیک مرز انتشار یافت.

معرفی کمیک رزونانس

کاوه، اسم ابرقهرمانی که خلقش کردیم تا تبدیل بشه به بخشی از رویای نوجوان های ایرانی، اما ... یکی از بحث های مهمی که همیشه داشتم عدم خلق ابرقهرمان ایرانی در داستان هامونه. ما برای ادبیات کودک و نوجوان داستان زیاد داریم اما شخصیت ابرقهرمان نداریم. نویسندگان ما هیچ وقت نرفتن سمت ایجاد شخصیت های ابرقهرمان که خواننده ها بتونن اونها رو الگو خودشون قرار بدن و همراه اونها شروع کنند به ماجراجویی.

آمریکایی ها و ژاپنی ها خیلی ساله که این کار کردن و نتایج این کار هم دارند می بینند. اما ما تو ایران انگار حوزه کودک و نوجوان برامون دغدغه نیست. ربطی هم به تفکر یا عقاید این جناح یا اون جناح نداره. از افراد اصولگرا تا اصلاح طلب، از مذهبی تا غیرمذهبی، از مسئولین تا مردم، هیچکس حواسش نیست.

گزارش اولین نشست از سلسله پیش‌رویدادهای دیزاتُن

«شمشیر مشخصاً تیزتر از قلم است. ولی با قلم دراز یحتمل بشود زامبی کشت!»   فرزین سوری

اولین رویداد دیزاتُن که با موضوع کمیک و به پیشنهاد و همت خانۀ پی‌نمای ایران پی‌ریزی شده است، با مشارکت اعضای انجمن‌های علمیِ رشته‌های مختلف هنرِ دانشگاه‌های هنر، تهران و الزهرا(س) در اردیبهشت ۹۷ برپا خواهد شد.

دوازده نشست جهت آماده‌سازی ذهن‌ها و فضا برای ورود به این رویداد در نظر گرفته شده است.

چهارشنبه ۲۵بهمن، اولین پیش‌رویداد کمیک در دانشگاه تهران با دعوت از سه فعال مجازی در حوزۀ کمیک و مانگا برگزار شد.

گزارش چهارمین نشست از سلسله پیش‌رویدادهای دیزاتن

چهارشنبه ۹ اسفند 1396، ساعت ۱۵ تا ۱۷

سالن فلاحت‌پور، 

موضوع: بررسی کارکردهای فضای مجازی در حوزۀ کمیک و مانگا با حضور رضا قربانی، صدرالدین حسابی، پارسا ذی‌قیمت، فرزین سوری و امیرمحمد بهامیر

گزارش سومین نشست از سلسله پیش‌رویدادهای دیزاتن

چهارشنبه ۲ اسفند 1396، ساعت ۱۵ تا ۱۷

سالن حوراء، دانشگاه الزهرا(س)

موضوع: بررسی کارکردهای فضای مجازی در حوزۀ کمیک و مانگا با حضور فرزین سوری و امیرمحمد بهامیر

کمدی در کمیک

در مقاله قبلی خود به وجود عناصر کمدی در انیمیشن و سینما پرداخته ایم و در این مقاله می خواهیم بررسی بیشتری بر کمدی به خصوص در ادبیات و بعد از آن در رمان های تصویری یا به اصطلاح کمیک ها داشته باشیم.

با نگاهی به تاریخچه کمدی متوجه می شویم که این هنر قدمتی بسیار زیاد دارد از شاعران یونانی از جمله آرکیلوکوس وهیپو تاکس، اریسئوفان، لوسیلیوس بگیرید تا شاعران رومی مانند جوونال و هوراس، که سردمداران طنز در تاریخ ادبیات هستند. به خصوص فردی چون آریستوفان که به عقیده افراد زیادی شاید قدیمی ترین کمدی نویس در جهان باشد. کمدی در اکثر داستان های که از دوران باستان وجود دارد رد پایی دارد. می توان انتهای قرن هفدهم و آغاز قرن هجدهم را دوران طلایی طنز محسوب کنیم. به خصوص در قرن هجدهم که افرادی چون سویفت، یویدر، مارک تواین و تاکری پا به عرصه کمدی نویسی در ادبیات و به خصوص شعر گذاشتند و بعد از آن نیز کتاب های معروفی چون قلعه حیوانات اثر جورج اورول؛ نویسنده معروف انگلیسی و نیز رمان دنیای قشنگ تو اثر الدوس هاکسلی؛ دیگر نویسنده انگلیسی، آثاری طنزآمیز دیگری هستند که پا به عرصه وجود گذاشتند.