ساختار قصه‌گویی سفر قهرمان یکی از مدل‌های داستان گویی است که امروزه تقریبا در تمامی انیمه‌های ژاپنی مثل حمله به تایتان‌ها از آن استفاده شده است. ساختاری که جوزف کمبل در قرن اخیر آن را به عنوان الگوی داستان‌نویسی مطرح کرده است. الگویی که بر پایه شباهت داستان‌های کهن همچون شاهنامه، ایلیاد و گیلگمش پایه‌ریزی شده است.
حوزه نقد به خصوص فیلم و سریال سابقه طولانی در ایران دارد. سابقه‌ای که با وجود منتقدان برجسته سینمایی و البته تولید کنندگان محتوا در فضای مجازی دایره گسترده‌ای از اطلاعات درباره نقد فیلم را به وجود آورده است. اما در زمینه انیمیشن این گونه نیست، در واقع انیمیشن با وجود آن که در جهان سابقه‌ای به اندازه دنیای فیلم و حتی قدیمی تر دارد اما در حوزه نقد تخصصی تا به اکنون افراد شاخصی در این زمینه معرفی نشده‌اند.
البته نباید از این نکته گذشت که به واسطه ظهور سایت‌های تخصصی انیمیشن برای بحث نقد، این مدیوم چشم اندازی مناسب در آینده خواهد داشت. اما همچنان مطالب آموزشی قوی برای ارائه مباحث تکنیکی و فنی در خصوص نقد انیمیشن حداقل در فضای مجموعه‌های تخصصی به چشم نمی‌خورد. زیرا به دلیل تشابهات بین انیمیشن و فیلم عمده مباحث آموزشی نیز در این زمینه با فیلم یکی پنداشته می‌شوند.
نکات زیر قرار است به شما کمک کند تا دقیقا بفهمید یک منتقد انیمیشن چه تفاوتی با منتقدان فیلم دارد و چگونه باید به انیمیشن نگاه کنید.
انیمیشن چیست؟ تاریخچه انیمیشن؟
انیمیشن که از ان به عنوان پویا نمایی نیز یاد می‌شود هنر خلق حرکت نام است. این هنر به وسیله ایجاد فرایند توهم حرکت به وسیله نمایش سریع تصاویر ثابت که تفاوت جزئی با یکدیگر دارند اتفاق می‌افتد. انیمیشن تشابه بسیاری به فیلم دارد، زیرا در فیلم نیز عکس‌های ثابت که با یکدیگر اختلاف دارند پشت سر هم بر پرده به نمایش در می‌آیند. تنها تفاوت در آن است که انیمیشن را انیماتورها خلق می‌کنند، یا در معنای بهتر تصاویر را بر روی کاغذ می‌کشند. درحالی که در سینما تصاویر توسط دوربین از دنیای واقعی ثبت می‌شوند.
در انیمیشن تصاویر به صورت فریم‌های پی در پی به اجرا در می‌آیند. یک فریم همان یک تصویری است که هنرمند بر روی کاغذ طراحی می‌کند و از کنار هم قرار گرفتن این فریم‌ها حرکت ایجاد می‌شود. در واقع از کنار هم قرار گرفتن هر 14 تصویر یا همان 24 فریم در یک ثانیه، ما شاهد یک ثانیه تصویر متحرک خواهیم بود.
شاید ویدئوی کوتاه تبلیغی را دیده‌اید که از تفاوت زندگی مجردی و متاهلی ساخته شده است؛ ویدئویی که به‌احتمال زیاد دست‌اندرکاران آن به‌دنبال ایجاد فضایی تبلیغاتی برای ترغیب جوانان به ازدواج و سپس فرزندآوری بوده‌اند. تبلیغی که نه‌تنها باعث انتقال این پیام نشد، بلکه تبدیل به ضدتبلیغی شد که واکنش‌های منفی را نیز دریافت کرد.
نکته اصلی در این ویدئو نه پیام آن و نه نحوه ارسال پیام، بلکه انتخاب سوژه برای جامعه مخاطب هدف خود بود. سوژه این ویدئو به بی‌سلیقه‌ترین حالت ممکن انتخاب شده؛ انتخابی که نشان می‌دهد خانواده یعنی همسری که آشپزی کند و شوهری که درحال خوردن غذا باشد. سوژه‌ای که امر ازدواج را به امر شکم تقلیل می‌دهد.
انیمه‌های ژاپنی که در ژانر تریلر جاسوسی قرار بگیرند بسیار زیاد هستند. همچنین آثاری که بخواهند این ژانر را با ژانر کمدی ترکیب کنند نیز بسیار به چشم می‌خورد. اما مسئله اصلی ترکیب موفق این دو ژانر و خلق محصولی جذاب است. Spy × Family یا جاسوس و خانواده اثری است که می‌توان گفت مولفه‌های این دو ژانر را به خوبی با یکدیگر ترکیب کرده است.
جاسوس و خانواده اقتباسی از مانگای Tatsuya Endo است. نویسنده‌ای ناآشنا برای ما ایرانی‌ها که بعد از انتشار انیمه این اثر برای ما نیز نامی شناخته شده به حساب می‌آید. داستان اثر ساده است، جاسوسی که می‌خواهد از مقامات دولتی کشور دشمن جاسوسی کند. اما مسئله اصلی نحوه این جاسوسی است. مدلی که قطعا در میان تمام آثار تولید شده در این ژانر تک است.
دنیا همیشه شاهد جنگ‌های بسیاری بین گروه‌های مختلف بوده است. از جنگ‌های چند صد ساله ایران و روم تا جنگ‌های صلیبی بین مسلمانان و مسیحیان بگیرید تا جنگ جهانی دوم و حتی همین امروز که جنگ‌های دیگری در حال رخ دادن است. گاهی جنگ‌ها بر سر قدرت است، گاهی بر سر زمین، گاهی هم به خاطر زنان، همچون داستان مشهور جنگ تروا.
اما صحبت اصلی ما جنگ برای سرزمین یا قدرت نیست، بلکه صحبت بر سر جنگ بین دو سبک است. انیمه یا انیمیشن، کمیک یا مانگا. بله جنگ بین طرفداران آثار شرقی و غربی که هر کدام با دلایل خود سعی دارند بگویند ما بهتر هستیم. تقابلی که گاهی به جنگ‌های چند ده ساله حتی با تلفات هم مواجه می‌شود. اما چرا این جنگ‌ها رخ می‌دهد.
سال 2018 انتشار اثری به نام بتمن نینجا بار دیگر شعله این گونه نبردها را روشن کرد. زیرا اثر پیوندی بین دنیای انیمیشن‌های آمریکایی و دنیای انیمه‌های ژاپنی بود، یا بهتر بگویم پیوندی بین کمیک و مانگا. داستان درباره حضور شخصیت‌های ابرقهرمان و ضدقهرمان کمیک‌های دی سی یعنی بتمن و جوکر به همراه یارانشان در دوران فئودالی ژاپن است.
ترکیبی که در نگاه اول جذاب بود ولی این بحث را آغاز کرد که کدام نوع محصولات فرهنگی بر آن یکی برتری دارد. یعنی کمیک و انیمیشن آمریکایی بهتر است یا مانگا و انیمه ژاپنی. این سوال مهم را باید در تاریخچه این دو سبک از محصولات فرهنگی جستجو کرد.
سوال مهمی که در مواجهه با صنعت انیمه همیشه گریبان‌گیر مخاطبان تازه وارد به این دنیا می‌شود، این است که انیمه برای کودکان است یا خیر؟ پاسخ به این پرسش می‌تواند هم بسیار آسان و هم بسیار سخت باشد. از آن جهت آسان است که می‌توانیم بگویم صنعت انیمیشن در ابتدای ظهور خود یعنی دهه 1910 میلادی محصولی فرهنگی برای مخاطبان کودک بود.
نگاهی به تولیدات استودیوهای مشهوری چون دیزنی و پیکسار خود گواه این موضوع است. از سمت دیگر انیمیشن همان پویانمایی به حساب می‌آید، انیمه نیز در نگاه فنی همان پویانمایی است. پس می‌توان گفت انیمه و انیمیشن از یک خواستگاه مشترک هستند. حتی واژه کارتون نیز در این معقوله قرار می‌گیرد و همگی زیرمجموعه پویانمایی حساب می‌شوند.
اما گفتن این جمله که انیمه برای کودکان است هیچ وقت به مذاق مخاطبان این سبک از پویانمایی خوش نیامده و نمی‌آید. زیرا اعتقاد بسیاری از مخاطبان یا بهتر است بگوییم فن‌های این سبک از انیمیشن آن است که انیمه‌های ژاپنی برای مخاطب کودک نیست. بلکه مخاطبان این آثار افراد بزرگسال هستند. سند این حرف نیز محتوای انتشار یافته در این آثار بوده که دارای خشونت بالا و محتوای بزرگسال است.
مارس مثل شیر میاد
اگر همچون من علاقه‌مند به انیمه ناروتو باشید پس شخصیت شیکامارو را حتما به یاد دارید. کاراکتری با قدرت کنترل سایه‌ها و البته استاد بازی شوگی که سکانس مشهور و احساسی بازی با استادش یعنی آسوما در ذهن خیلی از ما حک شده است. نمی‌خوام درباره ناروتو حرف بزنم بلکه می‌خوام درباره بازی شوگی و انیمه‌ای مرتبط با شطرنج ژاپنی صحبت کنم، انیمه‌ای که شاید کمتر کسی بعد از دیدنش از خود نپرسد که زندگی یعنی چه.
