چگونه نقد انیمیشن بنویسیم
حوزه نقد به خصوص فیلم و سریال سابقه طولانی در ایران دارد. سابقه‌ای که با وجود منتقدان برجسته سینمایی و البته تولید کنندگان محتوا در فضای مجازی دایره گسترده‌ای از اطلاعات درباره نقد فیلم را به وجود آورده است. اما در زمینه انیمیشن این گونه نیست، در واقع انیمیشن با وجود آن که در جهان سابقه‌ای به اندازه دنیای فیلم و حتی قدیمی تر دارد اما در حوزه نقد تخصصی تا به اکنون افراد شاخصی در این زمینه معرفی نشده‌اند.
البته نباید از این نکته گذشت که به واسطه ظهور سایت‌های تخصصی انیمیشن برای بحث نقد، این مدیوم چشم اندازی مناسب در آینده خواهد داشت. اما همچنان مطالب آموزشی قوی برای ارائه مباحث تکنیکی و فنی در خصوص نقد انیمیشن حداقل در فضای مجموعه‌های تخصصی به چشم نمی‌خورد. زیرا به دلیل تشابهات بین انیمیشن و فیلم عمده مباحث آموزشی نیز در این زمینه با فیلم یکی پنداشته می‌شوند.
نکات زیر قرار است به شما کمک کند تا دقیقا بفهمید یک منتقد انیمیشن چه تفاوتی با منتقدان فیلم دارد و چگونه باید به انیمیشن نگاه کنید.
1- قبل از شروع نقد نوشتن درباره دنیای انیمیشن باید از خود چند سوال بپرسید. من چه قدر انیمیشن دوست دارم؟ انیمیشن در کدام بخش از زندگی من قرار دارد؟ و سوال اصلی آن که اگر مجبور شدم انیمیشن نبینم می‌توانم زندگی کنم؟ این سوالاتی است که در ابتدا باید از خود بپرسید و برای آن جواب داشته باشید. زیرا کسی می‌تواند منتقد خوبی در زمینه انیمیشن باشد که انیمیشن را با تمام وجودش دوست داشته باشد.
2- کنجکاوی شما را یک منتقد می‌کند. بله کنجکاوی پایه و شکل در کار نقد انیمیشن است، زیرا اگر کنجکاو نباشید نمی‌توانید دانش و اطلاعات خود را درباره مباحث فنی و تکنیکی یا حتی مباحث محتوایی و انواع سبک‌های انیمیشن سازی افزایش دهید. باید همیشه این سوال را از خود بپرسید که این انیمیشن چگونه ساخته شده است؟ قرار است چه بگوید؟ چرا این سکانس این گونه نمایش داده شد؟ و هزاران سوال دیگر که کنجکاوی شما را تحریک می‌کند تا برای سوالاتتان جواب پیدا کنید.
3- سبک خود را در نوشتن پیدا کنید. یعنی در نوشتن و استفاده از کلمات و واژگانی که در نقد خود به کار می‌برید خاص باشید. البته باید توجه کنید که مخاطبان شما چه کسانی هستند و همچنین نباید بیش از حد عامیانه حرف بزنید. اما سبک به شما کمک می‌کند که آنچه را که می‌خواید بگویید به بهترین نحو ممکن به مخاطب خود منتقل کنید. سبک هر منتقد با فرد دیگر متفاوت است و این خود باعث می‌شود دنیای نقدی که شما آن را ترسیم می‌کنید متفاوت و جذاب‌تر باشد.
4- نقد بخوانید. خواندن نقد و نوشته‌های دیگر منتقدان به شما کمک می‌کند تا دید بازتر و کلی‌تری نسبت به دنیای انیمیشن داشته باشید. نقد دیگر منتقدان می‌تواند کلاس آموزشی مناسبی برای یادگیری هر آنچه که درباره انیمیشن نیاز دارید بدانید باشد. سپس خود به تمرین نوشتن بپردازید، یعنی نقد منتقد دیگر را بخوانید، انیمیشن نقد شده را ببینید و حال خود شروع کنید برای آن اثر نقد بنویسید.
5- سلیقه‌ها را بشناسید. هیچ دو نفری نظر یکسانی درباره یک موضوع نخواهند داشت. این جمله نشان می‌دهد که به اندازه تمام انسان‌های کره زمین که انیمیشن می‌بینند نظر و سلیقه وجود دارد. شاید برایتان سوال پیش بیاید که چرا یک اثر از نشر منتقدان نمره خوبی نمی‌گیرد ولی مخاطبان آن را دوست دارند. این به خاطر وجود سلیقه است، زیرا سلیقه باعث می‌شود که یک اثر فاجعه و یا فوق‌العاده شود. پس سلیقه مخاطبان و سلیقه خود را بشناسید و بدانید که قرار است برای کدام سلیقه بنویسید. البته فراموش نکنید که سلیقه خود را حفظ کنید، زیرا منتقد بدون سلیقه منتقد نیست.
6- همه چیز را درباره پشت صحنه بدانید. اگر فکر می‌کنید دنیای انیمیشن فقط آنی است که بر پرده می‌بینید پس اشتباه می‌کنید. در واقع دنیای انیمیشن آن چیزیست که در پشت صحنه ساخت یک اثر رخ می‌دهد. برای همین باید تمام استودیوها، کارگردان‌ها، انیماتورها و افراد تاثیر گذار در این صنعت را بشناسید. اگر ندانید روند تکاملی ساخت انیمیشن از دوران کاریکاتور تا تصاویر متحرک چگونه است و یا ندانید از چه ابزاری برای ساخت انیمیشن استفاده می‌کنند پس منتقد نیستند.
7- ارزیابی شخصیت‌ها. برای این که داستانی خوب بتواند شکل بگیرد نیاز به شخصیت‌های مناسب دارد. شخصیت رکن اصلی پیش برد داستان در دنیای انیمیشن است. یک شخصیت انیمیشنی باید طراحی مناسبی جهت پیش برد داستان داشته باشد ، جذاب طراحی شود و متناسب با زمینه عملکردشان در داستان طراحی شوند. البته یادتان باشد لازم نیست همیشه طراحی شخصیت‌ها پیچیده باشد، گاهی شخصیت‌های ساده از شخصیت‌های پیچیده جذاب‌ترند. زیرا شخصیت پیچیده در صورتی می‌تواند موفق باشد که داستان پیچیده‌ای نیز در اختیار داشته باشید.
8- درگیری موتور محرک داستان است. فیلنامه نویسان خوب می‌دانند که بدون ایجاد درگیری نمی‌توان روایت نمایشی ایجاد کرد. انیمیشن یکی از مدیوم‌هایی است که از درگیری در پیش برد داستان‌های خود استفاده می‌کند. در واقع این درگیری است که می‌تواند شخصیت‌ها و داستان را رو به جلو حرکت دهد و اگر درگیری جذاب نباشد مخاطب از کنار آن اثر می‌گذرد. برای ایجاد درگیری در داستان باید به چند قانون توجه داشت؛ اول شدت درگیری با افراد درگیر باید رابطه مستقیم داشته باشد. دوم ها داستان برای پیروزی در درگیری باید از نیروی کمکی بهره ببرند. سوم همیشه قهرمان داستان باید در پایان درگیری پیروز شود مگر در بعضی موارد خیلی خاص.
9- هر کارگردانی کارگردان نیست. شاید در نگاه اول کارگردانی یک فیلم با انیمیشن یکی باشد اما این گونه نیست. انیمیشن برخلاف فیلم بازیگران زنده ندارد بلکه شما باید بازیگران را خلق کنید. در کارگردانی انیمیشن دست شما کاملا برای خلق باز است، مثلا اگر مکان قرارگیری درختی را دوست نداشته باشید به راحتی میتوانید آن را عوض کنید ولی در فیلم این گونه نیست.
