نقد سریال قبله عالم

سریال قبله عالم یکی از محصولات جدید نمایش خانگی است که تا به این لحظه سه قسمت از آن منتشر گردیده است. اثری با درونمایه تاریخی و البته کمدی که تلاش دارد تا خرده داستان‌هایی را از دوران حکومت ناصرالدین شاه قاجار و البته دوران صدارت امیر کبیر را با زبانی طنز به مخاطب خود ارائه کند.

بگذارید از همین ابتدا بگوییم که سریال قبله عالم احتمالا مبتذل‌ترین و فاجعه‌بارترین اثر طنزی است که خواهید دید. اثری کمدی که تلاش دارد همچون سریال موفق «قهوه تلخ» یا «شب‌های ببره» با زبانی کمدی با مخاطب خود سخن بگوید. اما این سخن گفتن نه در راستای بازگویی مسائل اجتماعی و فرهنگی و نه حتی در راستای خنداندن مخاطب خود است.

از طلا و مس تا قبله عالم

سریال توسط «حامد محمدی» کارگردانی شده است. کارگردانی که شروع کار خود را با نوشتن فیلمنامه آثار قابل تحسینی همچون فیلم «طلا و مس» و «حوض نقاشی» آغاز کرد. دو فیلمی که نه تنها در نظر مخاطبان آثار موفقی بودند بلکه منتقدان نیز درباره فیلمنامه‌های خوب این دو اثر نکات ارزشمندی را بیان کردند.

محمدی در سال‌های بعد وارد حوزه کارگردانی نیز شد. فیلم «فرشته‌ها با هم می‌آیند» نیز در راستای دو اثر قبلی او ساخته شد و باز هم اثر قابل تاملی با موضوعاتی دغدغه‌مند بود. اما از سال 1395 به بعد محمدی با تغییری عجیب از ساخت آثاری با مضامین اجتماعی روی به ساخت آثار کمدی آورد.

آثاری که نه تنها دغدغه خاصی در پشت آن‌ها نیست بلکه بیشتر در راستای نمایش ابتذال فرهنگی در سینمای ایران کارکرد داشتند. آثار کمدی که تنها با گفتن جملات سخیف و تیکه‌های جنسی مخاطب خود را می‌خندانند. آثار کمدی که در حال حاضر مخاطب را بیشتر یاد به آش شلم شوربایی می‌اندازد که نه داستان درست و حسابی ارائه می‌دهد، نه کمدین‌های مطرحی و نه حتی دیالوگ‌های طنز مناسبی.

ابتذال از نوع قاجاری

سریال قبله عالم را باید در ادامه آثار کمدی محمدی دانست. منتهی کمدی که ابتذالش چندین برابر آثار قبلی‌ اوست که فیلمنامه درست و درمانی ندارد و نه کارگردانی آن نیز چنگی به دل می‌زند. سریال درباره زندگی ناصرالدین شاه قاجار است. شخصیتی تاریخی که نه تنها هیچ کار مفیدی در دوران پادشاهی‌اش نکرد بلکه به انواع ابتذال‌های اخلاقی نیز مبتلا بود.

قسمت اول سریال با عنوان شاهزاده و گدا نشان می‌دهد که چگونه وزیر اعظم به دنبال بدل قبله عالم می‌گردد و تلاش می‌کند تا یک رعیت را شبیه ناصرالدین شاه کند. داستانی که اگر ذره‌ای ساختار داستانی را بلد باشید متوجه خواهید شد که اپیزودی به سر و ته است که با شوخی‌های جنسی و دیالوگ‌های امروزی آن هم در فضایی تاریخی به مخاطب ارائه می‌شود.

قسمت دوم سریال پا را فراتر گذاشته و ناصرالدین شاه را در پی کشف فرمول جاودانگی گسیل می‌کند. ترکیبی که هیچ طنزی در ایده و داستانش وجود ندارد جز ابتذال بیشتر در دیالوگ‌ها، بازی بد بازیگران و صحنه‌هایی پر از مضامین جنسی.

سریالی بی سر و ته

پیرنگ اصلی سریال مشخص نیست یا حداقل در سه قسمت ابتدایی مشخص نیست. سریال تلاش می‌کند اپیزودیک محور جلو رود و شاید داستانی کلی را نیز دنبال کند که آن هم بیشتر بر مبنای روایت نصفه و نیمه تاریخی است. خرده پیرنگ‌های داستان اصلا جذاب نیستند، از خرده پیرنگ داستان عاشقانه بدل ناصرالدین شاه بگیرید تا عروس هلندی شاه و حتی داستان کشف داروی جاودانگی.

عملا در طی سه قسمت اول شما در سردرگمی به سر خواهید برد که ناشی از نفهمیدن قصه سریال است. بالاخره قرار است داستان بدل شاه را ببینیم یا قرار است ماجرای عاشقانه شاه و عروس هلندی‌اش را و یا ماجرای زندگی امیر کبیر و چگونگی مرگش توسط پادشاهی قاجار!. به راستی قرار است قبله عالم چه روایتی را به خورد مخاطب خود بدهد.

ابتذال، ابتذال و ابتذال

ابتذال مشخصه سریال قبله عالم است. اگر از شوخی‌های کلامی که هیچ هنر طنزی در آن وجود ندارد بگذریم و کاری نیز به صحنه‌های همجنس بازی درون سریال نداشته باشیم، سریال قبله عالم تبدیل شده است به سریالی برای تحقیر زنان.

درست است که ناصرالدین شاه در دوران حکومتش یک منحرف به تمام معنا بوده است. اما سریال با نمایش حرمسرایی که زنانش تنها به دنبال چشم نازک کردن برای قبله عالم هستند یا آنکه جلوی او رژه بروند که انتخاب شوند برای عشق بازی با شاه، چهره‌ای کاملا حقیرانه را به زنان دوران قاجار انتصاب می‌دهد. این انتصاب حتی به مادر شاه با بازی «شقایق دهقان» نیز کشیده می‌شود.

بازی شقایق دهقان در مجموعه‌های طنز همواره قابل تامل بوده است اما در این سریال بازی کاملا مصنوعی را از او می‌بینیم. در عوض می‌توان از بازی خوب « حامد کمیلی» و در کنار آن « هادی کاظمی» یاد کرد. کمیلی در نقش ناصرالدین شاه به خوبی توانسته است شخصیت طنز و البته کاریزماتیک را برای مخاطب به نمایش بگذارد.

هادی کاظمی نیز فارغ از نوع شخصیت‌پردازی که توسط نویسنده برای نقشش ایجاد شده توانسته نقش یک آدم زبان باز، چاپلوس و صدالبته حیله‌گر را به خوبی بازی کند. نکته خوب دیگر سریال در بخش بازیگرانش، صدای «محمدرضا علیمردانی» است که نقش راوی داستان را در قامت نقش امیر کبیر برعهده دارد. البته راوی که بود و نبودش هیچ صدمه‌ای به داستان وارد نمی‌کند و این پرسش را ایجاد می‌کند که صرفا حضور این راوی برای طنازی و زبان بازی با شخصیت امیر کبیر است یا کارکرد دیگری نیز دارد؟.

شوخی بکنید اما درست شوخی کنید

درست است که ما با سریالی طنز و کمدی طرف هستیم که توانایی آن را دارد که با هر موضوعی شوخی کند. اما شوخی نیز آدابی دارد و صدالبته مهارت در پرداخت شوخی که نه تنها منظور خود را از شوخی برسانید بلکه با طنازی خنده را نیز بر لب مخاطب بیاورید. اتفاقی که قبله عالم و صد البته حامد محمدی نشان داده‌اند که بلد نیستند.

قبله عالم احتمالا تلاشی برای بازسازی سریال موفق قهوه تلخ است. سریالی که تلاش دارد تا همچون اثر مهران مدیری تاریخ را به طنز بگیرد، اما طنز قهوه تلخ کجا و طنز قبله عالم کجا. شبیه آن می‌ماند که موتورگازی را در مقابل خودرو مسابقات فرمول یک بگذاری و بگویی عجب موتورگازی سریعی!