تقابل اثار شرقی و غربی

انیمیشن و ساخت آن تقریبا قدمتی چند هزار ساله دارند. از دوران غارنشینی انسان های نخستین که به وسیله نقاشی بر روی دیوارهای غارها صحنه های از زندگی و شکار حیوانات را ترسیم می کردند تا به وجود آمدن اولین انیمیشن یا بهتر بگویم تصاویر متحرک به دست ایرانیان و در شهر سوخته که تصویر بزی در حال حرکت را بر روی سفالی نشان می دهد. اما دنیای انیمیشن امروزی که ما آن را تحت عنوان پویانمایی می شناسیم از اوایل دهه 1930 میلادی شروع گردیده است. جایی که انیمیشن سازان خلاق آمریکایی توانستند شروع حرکتی را رقم بزنند که تبدیل به یکی از بزرگترین صنعت های سرگرمی دنیا شود، یعنی صنعت انیمیشن.

قطعا والت دیزی به عنوان یکی از شرکت های بزرگ پایه گذار انیمیشن در دنیای امروزی شناخته می شود. اما موفقیت این شرکت و باقی انیمیشن های ساخته شده حتی تا به امروز مدیون صنعت دیگری است. صنعتی که شاید مهمترین صنعت سرگرمی و حتی بالاتر از صنعت انیمیشن قرار گیرد. صنعت کمیک و پیشینه آن یعنی دنیای تصاویر متحرک حتی قدمتی طولانی تر از انیمیشن سازی دارند. صنعتی که در دهه 1920 میلادی شکوفا شد و در دهه 1930 میلادی با به وجود آمدن ابر قهرمان هایی همچون سوپر من دوران طلایی چند ده ساله خود را شروع کرد. دورانی که شاید امروزه جذابیت آن کمتر شده است اما از بین نرفته است. سال ها بعد و در دهه 60 میلادی در شرقی ترین نقطه جهان یعنی کشور ژاپن صنعت کمیک به گونه دیگری خود را به معرض نمایش گذاشت. جایی که هنرمندان ژاپنی به تاثیر از کمیک های غربی شروع به تولید کمیک های ژاپنی یا به اصطلاح مانگا کردند. دهه 70 میلادی شروع دوران امپراطوری صنعت مانگا و انیمه در کشور ژاپن است، دورانی که تا به امروز ادامه داشته است و برخلاف رقیب قدیمی خود یعنی صنعت کمیک و انیمیشن غربی همچنان در حال رشد و توسعه است.

شاید بتوان گفت از دهه 80 میلادی به بعد دنیای سرگرمی به دو قطب بزرگ تبدیل گردید، دنیای شرق به رهبری ژاپن و دنیای غرب به رهبری آمریکا. رویارویی این دو قطب سرگرمی شاید یکی از بزرگترین تقابل های شرقی و غربی باشد که تا پیش از این تنها در دنیای سیاست وجودش معنا پیدا می کرده است. تقابلی که امروز یکی از جذابترین بحث های موجود بین طرفداران شرق و غرب را رقم زده است. آن هم به بهانه ساخت انیمیشنی تحت عنوان بتمن نینجا، تلفیقی از عناصر غربی به نام بتمن با عناصر شرقی یعنی نینجاها. اثری که نمونه ای قابل توجه در عصر جدید است از همکاری مشترک دنیای غرب و شرق برای تولید محصولی با المان های غربی و شرقی. انیمیشن بتمن نینجا که با عوامل مطرح ژاپنی و سرمایه گذاری کمپانی DC ساخته شده است اثری فانتزی است که نشان می دهد چگونه دیگر صرفا نمی توان گفت یک اثر شرقی شرقی است یا غربی غربی. تلفیق بتمن و نینجاها بهانه ای شد تا بپردازیم به تقابل این دو دنیا و آثاری که غربی ها از روی شرقی ها اقتباس کرده اند و برعکس، به همراه مثال هایی که نشان می دهد این دو دنیا تا به چه میزان به یکدیگر وابسته هستند. می توان گفت تا دهه 90 میلادی رقابت بین امریکا و ژاپن در عرصه تولید کمیک و مانگا یا انیمه و انیمیشن به گونه ای مساوی در حرکت بوده است اما پس از دهه 90 و زمانی که وارد قرن 21 می شویم این ژاپنی ها هستند که کاملا از رقیب خود جلو زده و در صدر تولید کنندگان سرگرمی دنیا قرار می گیرند. طبق آمار رسمی هم اکنون حدود 50 درصد انیمیشن های تولید شده جهان به ژاپنی ها و 40 درصد به امریکایی ها تعلق دارد. در دهه های اخیر و با توجه به شکست امریکا در بازار عرضه و تقاضای آثار انیمیشنی، آمریکایی ها روی به ایده جدیدی آورده اند. ایده ای که در ابتدا جذاب است ولی در اجرا کاری سخت که تعداد شکست هایش از پیروزی هایش بیشتر است. اقتباس از اثار شرقی ایده ای بود که شرکت های امریکایی به سمت انجام آن حرکت کردند. دقیقا شبیه به همان کاری که هالیوود که نماد آمریکاست در تمام طول عمر خود انجام داده است. هالیوود کارخانه ای رویاسازی است که مواد خام خود یعنی داستان ها را از سراسر جهان جمع آوری می کند و با پردازش آن ها دوباره این محصول جدید را به ما بر می گرداند.

اولین حرکت در راستای اقتباس از ادبیات کلاسیک جهان را ژاپنی ها در دهه 80 میلادی آغاز کردند. جایی که استودیو نیپون شروع به جمع آوری تعداد بسیاری از رمان های کلاسیک دنیا کرد و در قالب پروژه ای عظیم تمام این شاهکارهای ادبیات را به انیمیشن تبدیل کرد. حنا دختری در مزرعه، زنان کوچک، آنه در مزرعه سبز، بچه های کوه آلپ و بسیاری اثر دیگر که همگی ما در کودکی خود آن ها را حداقل یک بار دیده ایم. این حرکت استودیو نیپون آغازی بود بر حرکت شرق و غرب برای اقتباس از اثار یکدیگر و ساخت محصولی غربی از اثار شرقی یا بلعکس. در دهه 60 میلادی تزوکا که پدر صنعت مانگا و انیمیشن ژاپن محصوب می شود اثری را با نام کیمبا ابتدا به رشته تحریر در آورد و در ادامه توسط استودیو شخصی خود یعنی کمپانی موشی پرو به یک انیمیشن سینمایی تبدیل کرد. اثری که بعد ها توسط دیزنی اقتباسی مشهور از آن انجام شد و اثر شیرشاه ساخته 1994 میلادی به جهان معرفی گردید که یکی از اثار مطرح انیمیشنی جهان است. در دهه 90 میلادی اثار دیگری نیز توسط غربی ها با اقتباس یا الهام از اثار شرقی ساخته شد. انیمیشن the guyver که از روی مانگای bio booster armor guyver ساخته شده است یا سری انیمه Voltron که الهامی شد تا اثر محبوب ترانسفورمرز ها ساخته شود. آغاز سال 2000 میلادی شروعی بود بر اقتباس اثار سینمایی غربی و حتی اقتباس دیگر کشورها از داستان های ژاپنی و شروع سرمایه گذاری شرکت های مطرحی چون دیزنی در اثری همچون قلعه متحرک هاول ساخته میازاکی و نتفلیکس که پروژه های همچون انیمه ویولت را ساخته اند. حضوری که نشان می دهد آمریکایی ها علاقه رو به رشدی برای وارد شدن به بازار انیمیشن ژاپن دارند. ساخت اقتباس هایی سینمایی از جمله فیلم old boy که هم کره ای ها در سال 2003 و هم آمریکایی ها در سال 2013 اثر سینمای اش را از روی مانگا old boy نوشته تسوچیا ساخته اند یا ساخت فیلم سینمایی از انیمه دراگون بال در سال 2009 توسط فاکس یا مسابقه سرعت که در سال 2008 وارنر آن را ساخت و حتی انیمیشن آسترو بوی ( 2009 ) که از روی داستان استرو بوی نوشته تزوکا اقتباس شده است.

در سال های اخیر نیز شاهد این بودیم که آثار سینمایی دیگری با داستان های انیمیشن های ژاپنی به نمایش در آمده اند که شبح درون پوسته ساخته سال 2017 پارامونت پیکچر که آن را از روی اثر مطرح کارگردان ژاپنی یعنی ماسامونه شیرو ساخته است و بازیگرانی چون اسکارلت یوهانس در آن به ایفای نقش پرداختند یا شرکت نتفلیکس که یک شرکت vod است و اقتباسی از روی انیمه دفترچه مرگ را در سال 2017 ساخت است. خبرهایی از ساخت آثار اقتباسی دیگری در سالهای آینده از جمله ساخت اثر اقتباسی از مانگای alita اثر کیشیرو که توسط کمپانی فاکس و کارگردانی جیمز کامرون در حل ساخت است یا ساخت فیلم سینمایی از مانگای محبوب ناروتو و الهام کارگردان های بزرگی همچون نولان برای ساخت تلقین یا مایکل دنت دیمارتینو و بریان کنیتزکو که اثر انیمیشنی آواتار آخرین باد افزار را با الهام از اثار ژاپنی ساخته اند و برادران واچوفسکی برای ساخت سری محبوب ماتریکس از دیگر نمونه های هستند که نشان می دهد تا به چه اندازه آثار غربی یا حتی شرقی از رقیب خود تاثیر پذیرفته اند. تاثیری که در سال 2018 خود را با ساخت انیمیشن بتمن نینجا به دنیا نشان می دهد و اعلام می کند که دو رقیب گذشته شاید از امروز به دو دوست در آینده تبدیل شوند.