یکی از کلماتی که وقتی درباره داستان‌ها و کتاب‌ها صحبت می‌کنیم، زیاد می‌شنویم و باید خوب بفهمیمش، «ژانر» هست. البته بذارین همین اول ماجرا، یه مسئله‌ای رو مشخص کنیم؛ اینکه دیگه نمی‌گیم ژانر و می‌گیم «گونه» چون فارسیش اینه. حالا گونه ادبی چیه؟ کجا به کار می‌ره؟ چه فایده‌هایی داره؟ قبلاً چطور بوده و الان در چه وضعیتیه؟ همراه ما باشید تا گشتی در دنیای گونه‌ها بزنیم.
از قدیم گفته‌اند که هر گردی گردو نیست! این ضرب‌المثل معروف ایرانی، مصداقی واضح برای برخی کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان است اما چرا هر گردی گردو نیست؟ برای پاسخ به این سؤال باید بدانیم که ادبیات کودک و نوجوان با توجه به مخاطبانش، دارای پارامترها و ضوابط خاصی در حوزه محتواست.
این پارامترها نیز به‌گونه‌ای است که هر نویسنده و چه‌بسا هر ناشری سمت تولید و نشر کتاب‌های این رده‌سنی به‌خصوص کودک نمی‌آید، زیرا با کوچک‌ترین لغزشی امکان تأثیرگذاری منفی در تربیت نسل‌های آینده وجود دارد.
انیمه‌های ژاپنی نه‌تنها در ژاپن که در اروپا و آمریکا نیز با استقبال بی‌نظیری روبه‌رو شدند. امروزه در مراسم و جشنواره‌های نوجوانان، نه‌تنها لباس‌های ابرقهرمانان ژاپنی پوشیده می‌شود، بلکه فرهنگ ژاپنی از طریق مانگا و انیمه‌ها در حال رشد است. نوجوانان غربی از ماسک‌ها، لباس‌ها و سلاح‌های این قهرمانان به‌طور گسترده‌ای استقبال می‌کنند و حتی به‌مدد موجودات عجیب‌وغریب معرفی‌شده در این آثار، نوعی جادوزدگی مجدد به فرهنگ غربی راه یافته است. این جادوزدگی یا افسون‌زدگی، به‌مدد شخصیت‌هایی که قدرت‌های عجیب و جادویی دارند و در مانگاها و انیمه‌های ژاپنی به‌وفور یافت می‌شود، توانسته است به‌سرعت راه خود را در فرهنگ سراسر جهان باز کند و طرفدارانی برای خود بیابد. مسعود کوثری، عضو هیات‌علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران در مقدمه کتاب «مطالعه مصرف مخاطبان انیمه و مانگا در ایران» نوشته مرضیه ادهم که ازسوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شده است، اینطور می‌نویسد.
به گزارش خبرگزاری حوزه، چند سالی است که این پرسش به صورت جدی ذهن و فکر برخی اندیشمندان و پژوهشگران مسایل فرهنگی و اجتماعی را به خود مشغول ساخته که به راستی چرا بخش قابل توجهی از نوجوانان ایرانی همچون بسیاری از هم سن و سالان خود در کشورهای دیگر، شیفته ستاره‌های چشم‌بادامی در سریال‌ها و موسیقی‌های کره‌ای شده‌اند و راز و رمز فراگیری موج کره ای «کی دراما» و «کی پاپ» چیست!؟
میزگرد نقد و بررسی کتاب «تابوت سرگردان» نوشته حمیدرضا شاه‌آبادی با حضور نویسنده اثر و سه تن از کارشناسان حوزه کودک و نوجوان، در اتاق گفت‌وگوی ایبنا برگزار شد. در این نشست، یاشار هدایی نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی، امیرمحمد بهامیر، پژوهشگر و مدیر واحد ارزیابی و پژوهش کدومو (سرویس دستیار چندرسانه‌ای خانواده و سامانه هدایت مصرف خانواده) و فاطمه اسکندری یگانه، دبیر بخش ارزیابی کتاب «کدومو» به نقد و بررسی این اثر پرداختند.
رمان نوجوان «تابوت سرگردان» جدیدترین اثر حمیدرضا شاه‌آبادی است که داستان رازآلود آن در بستری از تاریخ قاجار رخ می‌دهد. این کتاب در ۲۴۸ صفحه و بهای ۲۶۵ هزار تومان از سوی نشر افق منتشر شده است. در این گزارش، بخش اول میزگرد نقد و بررسی «تابوت سرگردان» آمده است که می‌توانید در ادامه بخوانید:
فیلمسازهای مختلف در سراسر جهان از سینما برای بازگویی آنچه که در ذهنشان می‌گذرد استفاده می‌کنند. اگر بخواهیم ساده‌تر بگویم، فیلم‌هایی که کارگردان‌های سینما می‌سازند به نوعی جهان ذهنی آن‌ها را لو می‌دهد. این جهان ذهنی یا نظام محتوایی نیز برای کارگردان با توجه به سمت و سو‌های ایدئولوژیک، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی متفاوت است. اما با نگاهی دقیق‌تر به آثار آن‌ها می‌توان فهمید که به دنبال چه هستند.
جشنواره 43ام میزبان 36 کارگردان است. از میان این تعداد کارگردان، 8 نفر به عنوان فیلمساز فیلم اولی در جشنواره حضور دارند. یعنی هیچ سابقه تولید فیلم بلندی ندارند که بتوان بر اساس آن نقشه ذهنی‌شان را متوجه شد. 4 کارگردان تا پیش از فیلم جدیدشان در جشنواره، تجربه ساخت فیلم داشته‌اند اما آثار آن‌ها در دسترس عموم نیست و یا اکران نشده است که بتوان شاخص‌های ذهنی آن‌ها سنجید. 10 کارگردان نیز تنها با یک اثر بلند ساخته شده پا به جشنواره گذاشته‌اند و 14 فیلمساز نیز با حداقل 2 فیلم در کارنامه خود، فیلم جدیدشان را راهی جشنواره فیلم فجر کرده‌اند.
بر همین اساس در این مطلب طبق شاخص‌های رده‌بندی سنی که به عنوان نظامی واحد و منسجم می‌تواند نظام فکری کارگردان‌های حاضر در جشنواره را بسنجد، به سراغ سنجش محتوای 2 اثر آخر 13 کارگردان حاضر در جشنواره رفته‌ایم تا آثار آن‌ها طبق شاخص‌های خشونت، ترس، ناهنجاری، الگو مثبت و پیام مثبت مورد سنجش قرار گیرد و متوجه شویم قرار است با چه نظام فکری در جشنواره امسال رو به رو باشیم.
زمانی که مقوله صنعت پی‌نما یا کمیک را بررسی می‌کنیم؛ چالش اصلی برای انتشار این‌گونه کتاب‌ها، نوپابودن صنعت کمیک در کشور است؛ چراکه نمونه‌های فارسی‌زبان قدرتمندی برای مطالعه در اختیار نداریم و هرچه که هست کارهای خارجی یا ترجمه شده است. در‌حالی‌که کمیک‌های خارجی از‌جمله تولیدات ژاپنی و آمریکایی بازارها را تسخیر کرده و در ایران نیز مشتری‌های پروپا قرصی دارد و از قضا اکثر این مخاطبان علاقه‌مند نوجوانان کشور هستند. کمیک‌های خارجی در شرایطی به دست نوجوان ایرانی می‌رسد که مضامین این‌گونه کتاب‌ها هیچ ارتباطی با ارزش‌های ملی و مذهبی ما ندارد و قطعا بر باورهای نوجوانی که هویت او در حال شکل‌‌گیری است، تأثیرات مخربی به‌جا می‌گذارد. برای بررسی بیشتر موضوع با امیرمحمد بهامیر، پژوهشگر انیمیشن و کمیک گفت‌وگویی داشتیم؛
شخصیت ببعی نسخه بومی‌سازی شده شخصیت هلوکیتی است. کاراکتر بامزه ژاپنی که در غرب و شرق، طرفداران خردسال و کودک بسیاری دارد. البته این شخصیت در ایران آنچنان شناخته‌شده نیست. زیرا با اقدام به‌موقع طراحان شخصیت ببعی، سعی شد این کاراکتر جایگزین نمونه‌های خارجی شود. اتفاقی که باعث شده تا تمام خردسالان و کودکانی که تلویزیون می‌بینند، طرفدار پروپاقرص ببعی باشند. تجربه موفق ببعی در تلویزیون نشان داده می‌توان با تولید شخصیت بومی، مخاطب را راضی نگه داشت. مخاطبی که احتمالا با حضور در سینماها، این شخصیت را در روند سیر تکمیل چرخه محصولات فرهنگی کمک کند. اما فارغ از شخصیت ببعی، انیمیشن «ببعی قهرمان» حاوی نکات قابل توجهی است. نکته اول انتخاب ژانر درست اثر است.
