نقد انیمه fune wo amu

گذرگاه بزرگ

ارسطو : " انسان حیوانی اجتماعی است " . شاید مهمترین خصیصه ای که می توان به بشر نسبت داد در جمله معروف ارسطو باشد . ارسطو بشر را حیوان ناطق می نامید. حیوانی که قابلیت زندگی اجتماعی دارد و می تواند فکر کند و ارتباط برقرار کند. ارتباط ! بله انسان زمانی انسان نامیده خواهد شد که بتواند ارتباط برقرار کند آن هم با هم نوعان خود یا به بیان دیگری با تمام هستی و دنیای پیرامون خود بتواند ارتباط برقرار کند و برای این برقراری ارتباط، انسان به مهمترین دست آورد خود نیاز دارد و آن زبان است.

اگر بخواهیم زبان را به صورت ساده تعریف کنیم می توان گفت وسیله ای که برای ارتباط بین همنوعان خود از آن بهره می گیریم که شامل تولید و استفاده از اصواتی می باشد که از حنجره انسان بیرون می آید. اما زبان در واقع یکی از نهاد های اجتماعی می باشد که مهمترین کار را برای انسان اجتماعی انجام می دهد و آن ایجاد ارتباط است هر چند که این زبان در میان اجتماع های مختلف انسانی متفاوت و حتی کاربرد های و معانی مختلفی دارد اما ارتباط مهمترین وظیفه زبان است. اما ساختار زبان چگونه است که می تواند وظیفه ارتباط بین انسان و انتقال تفکرات آنان را بر عهده بگیرد. می توان گفت که زبان نهاد اجتماعی است که از نشانه ها استفاده می کند و نشانه یعنی هر چیزی که نماینده چیز دیگری باشد به جز خود. یا ، بنا بر تعریفی که در منطق از « دلالت » می کنند ، بودن شیء است به نحوی که از علم به آن حاصل آید علم به شیء دیگر . مثلا اگر بر دیوار کوچه ای این نشانه را ببینیم -> : در می یابیم که غرض از آن این است : از این راه باید رفت.

نشانه ها به سه قسمت تقسیم می شوند: 1 - تصویری ، 2 - طبیعی ، 3 - وضعی

نشانه های تصویری و طبیعی تقریبا در تمامی جوامع بشری یکی است و بدون نیاز به آموختن می توان آن ها را فهمید و یا درک کرد مثلا عکس یک خط مارپیچ که بر مار دلالت دارد. اما نشان های وضعی آن دسته از نشان هایی هستند که نیاز به آموختن و آموزش دارند و در تمامی جوامع بشری hمکان دارد متفاوت از یک دیگر باشد مثلا کلمه " دَر" که در فارسی این گونه نوشته می شود در انگلیسی " door " و در زبان عربی " باب " خوانده می شود. پس می توان گفت که زبان مجموعه ای از نشانه ها می باشد که با در کنار هم قرار گرفتن یکدیگر می توانند وظیفه ایجاد ارتباط میان انسان ها را برعهده بگیرند و ما به وسیله زبان با یکدیگر ارتباط برقرار کنیم.

زبان که ما به وسیله آن می توانیم حرف بزنیم متشکل از مجموعه حروف و هجا هایی می باشد که با قرار گرفتن در کنار یکدیگر ترکیبی به نام واژه یا کلمه را می سازند، که ما به وسیله ترکیب کردن این کلمات می توانیم جمله بسازیم و صحبت کنیم. پس در واقع ما انسان ها برای صحبت کردن احتیاج به مجموعه ای از واژگان ها و لغت ها داریم که بوسیله آن ها بتوانیم ارتباط خود را با دنیای پیرامون خود حفظ کنیم . پس تا این جا می توان گفت که انسان ناطق که در نگاه ارسطو از آن صحبت شده بود برای برقراری ارتباط احتیاج به زبان دارد و زبان یعنی دایره ای از لغات که ما از آن ها استفاده می کنیم تا منظور خود را به دیگری برسانیم.

بعد از مقدمه بالا حال می توان به سراغ جواب دادن به سوالی رفت که انیمه The Great Passage یا گذرگاه بزرگ سعی در جواب دادن به آن دارد ؟ و آن این سوال است که ما چرا به لغت نامه نیاز داریم ؟

انیمه The Great Passage مجموعه ای 11 قسمتی می باشد که در 14 اکتبر 2016 شبکه Fuji TV شروع به پخش آن کرده است. این انیمه به کارگردانی Toshimasa Kuroyanagi و به نویسندگی Takuya Satō در استودیوی Zexcs ساخته شده است، که بر اساس اقتباسی از رمان پرفروش و مطرح نویسنده مشهور ژاپنی Shion Miura می باشد . Shion Miura یکی از نویسندگان و مقاله نویسان مطرح ژاپنی و متولد سال 1976 در شهر توکیو می باشد. او فارق التحصیل رشته ادبیات از دانشگاه وسادای ژاپن است که اولین شروع خود را در عرصه نویسندگی با کتاب The pass mark for those struggling و در سال 2000 داشته است و تا به حال توانسته است جوایز مختلفی را از جشنواره های معتبر ژاپنی کسب کند.

کتاب Fune wo amu یا گذرگاه بزرگ یکی از رمان های مشهور خانوم میورا می باشد که در سال 2011 به چاپ رسیده است و مورد استقبال مخاطبان ژاپنی قرار گرفته و دستمایه ساخت انیمه و فیلم سینمایی از روی این کتاب شده است. داستان این رمان درباره ساخت لغت نامه ی زبان ژاپنی است به نام گذرگاه بزرگ که توسط بخش ساخت لغت نامه انتشارات گنبو آغاز شده است و چگونگی مراحل ساخت این لغت نامه و تلاش های افرادی که تمام وقت خود را بر روی ساخت این لغت نامه گذاشته اند به تصویر می کشد. داستان انیمه   The Great Passage درباره یکی از این افراد به نام ماجیمه ماتسویا می باشد که علاقه بسیاری به کلمات و واژه ها دارد تا جایی که تیم سازنده لغت نامه گذرگاه بزرگ او را برای همکاری بر روی این لغت نامه استخدام می کند و داستان بر محوریت شخصیت ماجیمه و تلاش های او در زمینه ساخت این لغت نامه به پیش می رود. کارگردان این انیمه Toshimasa Kuroyanagi می باشد که از آثار برجسته او که کارگردانی آنان را برعهده داشته است می توان به Ao no Exorcist و Ergo Proxy اشاره کرد و همچنین استودیوی سازنده این انیمه Zexcs که همگی آن را با انیمه Mushishi می شناسیم. و دوبلور شخصیت اصلی انیمه ماجیمه که بر عهده Takahiro Sakurai می باشد که دوبلوری شخصیت Reigen Arataka در انیمه Mob Psycho 100 را نیز برعهده داشته است.

زبان ژاپنی جزو سخترین زبان های دنیا از نظر آموزش رتبه بندی می شود. زبان ژاپنی یکی از منحصر به فرد ترین زبان های دنیا می باشد و تنها زبانی که تمام کلمات آن به حروف مصوت ختم می شود. ربان نوشتاری مردم ژاپن در قالب سه نوع فرمت نوشتاری دسته بندی می شود : کانجی، هیراناگا، کاتاکانا که هر کدام از این سه نوع فرمت نوشتاری استفاده خاص خود را در زبان ژاپنی دارند. پس می توان گقت که مردم ژاپن با داشتن چنین زبان خاصی باید دارای فرهنگ خاصی نیز باشند و از همه مهمتر اهمیت و جایگاه این زبان در بین مردم ژاپن است.

با توجه به صحبت های بالا درباره زبان ژاپنی و فرهنگ غنی ژاپن در عرصه ادبیات ، فرهنگ و هنر به این نکته خواهیم رسید که یکی از مهمترین راه های حفظ  زبان چه در کشور ژاپن و چه در سایر کشور ها و زبان های دیگر دنیا وجود لغت نامه هاست ، در واقع لغت نامه وظیفه حفظ و نگه داری از تاریخ زبان یک کشور را برعهده دارد تا زبان آن کشور با کمک لغت نامه ها در طی تاریخ در مقابل تهدید های زیادی که برای زبان وجود دارد مقابله کند و این میراث شاید چندین هزارساله را به درستی به دستان نسل های دیگر برساند. شاید محسوس ترین مثال این مطلب شاهنامه فردوسی باشد که در دورانی که زبان پارسی در شرف فراموشی بود این کتاب یا لغت نامه زبان پارسی یک تنه بخش عظیمی از تاریخ زبان پارسی را برای نسل امروز حفظ و نگه داری کرده است. پس لغت نامه ها همواره بخش مهم و جدا ناشدنی از زبان بوده اند که مهمترین وظیفه آن ها انتقال درست زبان به نسل های بعد یک جامعه می باشد.

اما لغت نامه اصلا چیست؟  لغت نامه کتابی است که در آن معانی واژه‌های یک زبان معین با توضیحات مربوط به ریشه شان، تلفظ شان، یا اطلاعات دیگر مربوط به آنها به ترتیب حروف الفبای همان زبان گردآوری می‌شوند تفاوت عمده لغت نامه ها در زمان چاپ و جهت گیری خاص آن لغت نامه است که می تواند تفاوت های زیادی را در هر لغت نامه پدید آورد. مثلا لغت نامه هایی که به زبان ساده هستند یا آن هایی که تمرکزشان بر کلمات جدید و مدرنتر می باشد. ولی فارغ از تمام این بحث ها همه لغت نامه شخصیت خاص خود را دارا می باشد. و کار سازندگان لغت نامه دادن شخصیت به لغت نامه هاست. شاید در نگاه اول ساخت یک لغت نامه کار آسانی باشد اما جمع آوری تمام کلمات موجود در یک زبان آن هم با معانیشان و حتی ریشه های آن کلمه کار بسیار دشواری می باشد که شاید سال ها زمان نیاز داشته باشد تا به سرانجام برسد.

 

-         اقیانوس بی‌کران کلمات

-         بدون داشتن وسیله‌ای برای گذر از این اقیانوس

-         فقط می‌تونیم بایستیم و تماشا کنیم

-         و کلماتی که با تقلا و تمنا می‌خواهیم بیان کنیم

-         درون خود نگاه داریم

-         لغت‌نامه همان وسیله‌ایست که به ما اجازه گذر از این اقیانوس را می‌دهد

انیمه The Great Passage دقیقا بر همین نکته تاکید دارد و آن چرایی وجود لغت نامه ها و این که چگونه ساخته می شوند؟ داستان انیمه در واقع ترکیبی از پیچیدگی ها و دغدغه های یک جوان علاقه مند به ادبیات و کلمات را بازگو می کند که در خلال زندگی روزمره خود با این سوال روبرو است که کلمات چیست؟ به تعبیر خود ماجیمه گویی که او در اقیانوسی از کلمات در حال غرق شدن می باشد و نیازمند کمک و یافتن راه نجاتی است.

ماجیمه :

-         کلمات به وسعت اقیانوس هستند

-         نمیتونم احساساتم رو بیان کنم یا نمیدونم چه مسیری پیش گرفتم

-         در اقیانوس غرق میشم

-         اقیانوس من رو قورت میده

-         خواهش میکنم یکی نجاتم بده

-         راه رو نشونم بده

این مکالمه بالا شاید همان نکته پنهانی باشد که داستان انیمه می خواهد به ما متذکر شود، تذکری که به ما یادآوری کند که امروزه ما انسان ها هم همچون ماجیمه در اقیانوسی از کلمات و زبان خود در حال غرق شدن می باشیم و شاید خیلی از ما حتی ندانیم که در حال غرق شدن هستیم. فرهنگ و هنر یک ملت مدیون وجود زبان است و این زبان است که باعث پیشرفت و تکامل بشر اجتماعی شده است، بشری که هویت خود را مدیون زبان خود است ولی متاسفانه در دنیای امروز ما که به زبان و هویت یک ملت بی توجهی می شود و خطراتی که زبان ما را مورد تهدید قرار می دهند کوچک شمرده می شوند، مثل ورود کلماتی از زبان های دیگر و جایگزینی آن ها با لغات زبان ما، تغییر کاربرد و معنی کلمات، فراموش شدن لغات و گویش های زبان، تغییر تلفظ لغات، استفاده نا به جا و نادرست کلمات و ... همگی از خطراتی هستند که امروزه زبان یک ملت را مورد تهدید قرار می دهند. انیمه گذرگاه بزرگ دقیقا توجه مخاطب را به همین نکات جلب می کند که زبان ما که هویت و فرهنگ ما نیز هست امروزه در معرض خطر و فراموشیست، زبانی که از نسل های گذشته ما به ما ارث رسیده است و حال ما با بی توجهی به آن در واقع داریم تلاش های نسل های گذشته خود را ضایع می کنیم. انیمه گذرگاه بزرگ در صدصد آن است که ما را متوجه این نکات کند و به ما راه حل مبارزه با این خطرات را نشان دهد راه حلی به نام لغت نامه ها که با توجه به تلاش های افرادی همچون ماجیمه ساخته شده اند تا وسیله ای باشند برای نجات و عبور ما از اقیانوس کلمات.

شاید در نگاه اول این گونه به نظر آید که انیمه گذرگاه بزرگ فقط برای مخاطبان ژاپنی زبان ساخته شده است و هدف آن هم حفظ زبان ژاپنی و آشنایی مردم کشور ژاپن با لغت نامه های ژاپنی باشد اما پیام و مفهوم انیمه در دیدگاه جهانی می تواند مطرح شود چون زبان هم ملتی می تواند مخاطب این انیمه باشد. در واقع هر زبانی که مورد تهدید و فراموشی ملت خود واقع شده است مخاطب این انیمه است حتی ما ایرانی ها و زبان پارسی ما که ریشه ای بیش از 5000 هزار ساله دارد، زبانی مه در عصر حاضر متاسفانه مورد بی مهری ما ایرانی ها قرار گرفته است و با وجود تمام خطراتی که آن را تهدید می کنند و بر آن اثر می گذارند هنوز هم از نظر ما مخاطبان ایرانی مورد بی توجهی قرار می گیرد. کدام یک از ما ایرانی ها در خانه خود فرهنگ لغات داریم و یا کدام یک از ما حتی یکبار یک لغت نامه در دستان خود گرفته ایم؟ خیلی از ما نمی دانیم که دهخدا که بود و چه کرد ؟ نمی دانیم که فردوسی چرا سی سال از عمر خود را صرف نوشتن شاهنامه کرد ؟ و خیلی افراد دیگر که برای زبان پارسی تلاش ها و کوشش های فراوان کرده اند و ما حتی اسم آنان را نیز نمی دانیم. ما ایرانی هایی که دم از ایرانی بودن می زنیم اما حتی نمی توانیم یک جمله به زبان پارسی سخن بگوییم! می گوییم پارسی و پارس زاده ایم اما بکار بردن کلمات انگلیسی در صحبت هایمان را باکلاسی می دانیم! و از این قبیل موارد.

این ها را گفتم تا در پایان مطلبم به شما مخاطب خود یک نکته مهم را یاد آوری کنم و آن این است که مهمترین راه حل پاسداری از زبان فارسی و زبان های دیگر کتاب خواندن است، این کتاب ها هستند که میراث زبانی ما را در خود نگه داری می کنند و آن را برای نسل های دیگر ما به یادگار می گذارند.