نقد انیمه Steamboy

پسر بخار

انیمه پسر بخار یکی از بهترین آثار در سبک استیم پانک است. سبکی که درباره دنیایی با تکنولوژی پیشرفته صحبت می کند که نیروی محرکه آن بخار است. این انیمه درباره دنیای ماشین ها و تکنولوژی ماشینی صحبت می کند که سر آغاز آن انقلاب صنعتی قرن 18 انگلستان است. انقلاب صنعتی که باعث به وجود آمدن دنیای جدیدی شد، دنیایی که تا قبل از آن مفاهیمی چون تولید انبوه با کیفیت یکسان بی معنی بود. عمده مردم کشاورز و زمین دار بودند و مالکان زمین ها که در دوران فئودالی بر زمین ها و کارگران درون آن ها حکم فرمانی می کردند. در عصر جدید که با پیدایش قدرت بخار و بعد از آن اختراع ماشین بخار به وجود آمد دنیای فئودالی و ارباب و رعیتی کاملا تغییر ماهیت داده و تبدیل به دنیای کارگری و کارفرمایی شده است. دنیایی که همه عناصر دوران فئودالی را در خود دارد، همان بیگاری کشیدن ها از کارگران یا حتی همان حقوق پایین و ... که در عصر جدید نیز است. تنها فرق این است که کشاورزان تبدیل به کارگر و اربابان تبدیل به کارفرمایان شدند. انقلاب صنعتی نگرش جدیدی نیز با خود به همراه داشت و آن سرمایه داری نوین بود. به طوری که صاحبان کارخانجات همچون بافندگی، ذوب آهن، ذغال سنگ و راه آهن که نیروی بخار آن ها را تبدیل کرده بود به کارخانجات پیشرو در عصر بخار تبدیل شدند به قشر ثروتمندی که امروز میراث آن ها تبدیل شده است به سرمایه داری و امپریالیسم کشورهای توسعه یافته.

انیمه پسر بخار که ساخته کارگردان مشهور ژاپنی یعنی کاتسوهیرو اوتومو است جزو پرخرج ترین انیمه های تاریخ ژاپن لقب گرفته است. این انیمه که مدت زمان ساخت آن 8 سال بوده است در مجموعه حدود بیست میلیون دلار برای ساخت آن هزینه شده است. اوتومو که سابقه کارگردانی و نوشتن اثر مشهور آکیرا را دارد بعد از ساخت آکیرا به دنبال ساخت این اثر رفت. اثری که علارغم هزینه بسیار زیاد در گیشه با فروش 19 میلیون دلاری خود از نظر تجاری اثری شکست خورده محصوب می شود. انیمه با وجود گرافیک چشم نواز و کارگردانی خوب اوتومو و با وجود لحظات نفس گیر اکشن و تعقیب و گریز خود همچون آکیرا اما در بخش داستان نویسی و شخصیت پردازی نتوانسته است انتظارات را برآورده کند. فیلم نامه اثر از ساختار سه پرده ای کلاسیک پیروی می کند ولی ساختاری که عملا پرده سوم خود را ندارد و فیلم در بحث جمع بندی داستان خود با مشکل بسیار زیادی همراه است. داستان دقیقا در وسط نقطه اوج خود که مبارزه شخصیت اصلی با شخصیت منفی ماجراست به یکباره تمام می شود و ما نتیجه گیری از این نبرد و به طور کل داستان انیمه در انتهای اثر نمی بینیم. علاوه بر این نبود پرده سوم در تایم 2 ساعته انیمه به جز نیم ساعت اول در باقی لحظات مشاهده گر لحظات تعقیب و گریز و اکشن بسیار زیادی هستیم. لحظات نفس گیری که به مخاطب اجازه نفس کشیدن یا برداشتن چشمانش از پرده سینما را نمی دهد. بمب باران مخاطب با لحظات پر کنش دقیقا به جای بهتر کردن اثر تاثیر منفی بر روی مخاطب می گذارد و همیشه ذهن ما را در بالاترین حد تمرکز نگه داشته و عملا در یک سوم پایانی انیمه مخاطب با خستگی ذهنی روبرو می شود. اگر به داستان نگاه دقیقی بیاندازیم متوجه می شویم که نویسنده داستان اصلا نویسنده نبوده است و تنها دیالوگ نویس خوبی بوده است چرا که سراسر داستان از دیالوگ ها پر شده است. البته همین دیالوگ ها نیز عملکرد مناسبی ندارند و بعد از پایان انیمه ما حتی یکی از آن ها را نیز به خاطر نسپردیم.

در بخش شخصیت پردازی نیز دقیقا همین اتفاق می افتند، تمامی شخصیت ها حتی شخصیت اصلی ری در حد تیپ باقی مانده اند. یا اسکارلت که تنها نقشش در فیلم لوس بازی در آوردن است و بس. این اتفاق برای بقیه شخصیت ها نیز رخ می دهد، در واقع انگار هیچ کدام نمی دانند که در طول داستان قرار است چه کنند. ری که شخصیت اصلی داستان است تنها یک هدف دارد و آن مراقبت از گوی بخار است. گویی که قرار است توسط افراد بد ماجرا برای استفاده های نظامی به کار برده شود و ری می خواهد از این کار جلوگیری کند. این حرکت ری قابل ستایش است اما مشکل این جا پدید می آید که حال اگر گوی را نجات داد قرار است با آن چه کند. ری در پس زمینه کوتاه داستان مخترعی نشان داده می شود که به وسیله دست نویس های پدر و پدربزرگش می تواند اختراعات خوبی انجام دهد. اما همین ری در مواجعه با گوی بخار که قدرت و فشار نامحدود به ما می دهد هیچ ایده خاصی ندارد و تنها می خواد از آن کاربرد نظامی نشود. داستان انیمه پسر بخار در واقع داستان ری نیست و بهتر بود که به جای آن از اسم گوی بخار استفاده می شده است، چرا که در طول داستان همه اتفاقت در حول این گوی می گذرد و انگار شخصیت اصلی ما گوی است تا پسر. باقی شخصیت ها هم همچون ری در تیپ باقی مانده اند و حتی بعضی از آن ها پا را فراتر گذاشته اند و فقط سیاهی لشکر هستند.

ضعف های بسیار زیاد در شخصیت پردازی و داستان گویی از علل شکست این انیمه در گیشه بوده است. اما در ارائه مفاهیم اثر توانسته است به خوبی عمل کند، انیمه در رابطه با دنیای ماشین ها و انسان ها صحبت می کند. پرسش اساسی این اثر این است که رابطه بین ماشین و انسان چگونه است؟ آیا می توان گفت با پیشرفت تکنولوژی ما انسان ها اسیر ماشین ها شده ایم و ماشین ها در حال بلعیدن ما هستند؟ این اثر در سال 2004 ساخته شده است، دورانی که در کشور ژاپن با مسئله ای به نام بحران هویت و احاطه شدن توسط تکنولوژی روبرو هستیم. در عصر انقلاب صنعتی با به وجود آمدن ماشین ها و ورود آن ها به کارخانه جات عملا انسان ها از عرصه تولید کنار گذاشته شدند و هزاران کارگر بی کار. انقلاب صنعتی در واقع جایگزینی ماشین ها به جای انسان ها بوده است. انسان ها در دنیای مدرن صنعتی تنها نقش خود را در اپراتوری سیستم ها پیدا کرده اند، اما در عصر 2000 به بعد این اپراتوری نیز با چالش مواجهه شده است. چرا که سیستم ها یا بهتر بگویم ماشین ها به قدری به خود اکتفایی رسیده اند که امروزه هوش مصنوعی تولید شده توسط ما می تواند حتی نقش اپراتوری را نیز بر عهده بگیرد. انسان امروز دیگر حتی به درد اپراتوری نیز نمی خورد و این جریان چالش عجیبی را رقم زده است که با وجود این تکنولوژی پیشرفته در عصر جدید جایگاه انسان ها در کجا قرار دارد. ایا روزی نمی رسد که مخلوقان از خالق خود پیشی بگیرند و تصمیم بگیرند که دیگر نیازی به ما نخواهند داشت. این سوال شاید اساسی ترین بحث انیمه و دنیای امروز ما باشد که رابطه بین ما انسان ها و ماشین ها به کجا ختم می شود؟

نام انیمه: Steamboy

کارگردان انیمه: Katsuhiro Otomo

نویسنده: Katsuhiro Otomo

استودیو سازنده: Studio Toho

 تعداد قسمت: 1 ( 126 دقیقه )

سال انتشار: July 17, 2004

موسیقی:  Steve Jablonsky

فروش: 18.9 میلیون دلار

دوبلورها: Anne Suzuki ( در نقش James Ray Steam) ، Manami Konishi ( در نقش Scarlett O'Hara St. Jones)

امتیاز: myanimelist (7.4/10) ، imdb (6.9/10) ، rottentomatoes (% 59)