ضربه فنی کمیک‌های آمریکایی توسط مانگاهای ژاپنی

آمریکایی‌ها شاید فکر نمی‌کردند که روزی کمیک ژاپنی بیشترین میزان فروش کمیک را در بازاری که خود خلق کردند از آن خود کنند. بازاری که بیش از 50 درصد آن به کمیک‌های ژاپنی یا به اصطلاح مانگاها تعلق دارد. بازاری چند میلیارد دلاری که چرخه صنعت کمیک را به گردش در می‌آورد.

مانگا همان کمیک ژاپنی است، منتهی تفاوت سبکی در نحوه تصویرگری و روایت‌گری دارد. البته اصطلاح مانگا به کمیک‌های مدرن ژاپنی اطلاق می‌شود که تاریخچه آن به بعد از جنگ جهانی دوم باز می‌گردد. در مقالات پیشین اشاره شد که آمریکایی‌ها با خلق کاراکترهایی همچون کاپیتان آمریکا در تلاش بودند تا سربازان حاضر در میدان نبرد را به این ابزار رسانه‌ای مجهز کنند.

کمیک ابزاری بود که به واسطه آن سربازان آمریکایی نه تنها در میدان نبرد سرگرم می‌شدند بلکه می‌توانستند فرهنگ آمریکایی را نیز به کشورهایی که در آن حضور داشتند انتقال دهند. کمیک نیز به وسیله سربازانی که بعد از شکست ژاپن وارد این کشور شدند به مردم ژاپن ارائه شد.

ژاپنی‌ها به دلیل آن که پیش از واقعه با این مدل تصویرگری و قصه‌گویی آشناییت داشتند از این محصول آمریکایی استقبال کردند. استقبالی که در دهه 50 میلادی صورت گرفت و سپس ژاپنی‌ها خود با توسعه این سبک توانستند کمیک ژاپنی تولید از آمریکایی‌ها پیشی بگیرند.

مانگا هویت ژاپنی‌ها

می‌توان گفت مانگا امروزه تبدیل به هویت جمعی مردمان ژاپن شده است. به گونه‌ای که سینمای ژاپن که روزگاری با سینمای کروساوا یا میزوگوچی شناخته می‌شد، امروز در تسخیر آثار انیمیشنی که از روی مانگا ساخته می‌شود است؛ آن هم در تسخیر نام‌ هنرمندانی همچون اوسامو تزوکا، هایائو میازاکی، ماکاتو شینکای، ایچیرو اودا و هاجیما ایسایاما.

نگاهی به پیشینه این هنر در ژاپن ما را به قرن نوزده میلادی و دوران ادو می‌برد. در این سال‌ها اولین کمیک ژاپنی به صورت مدرن توسط کاتسوشیکا هوکوسای (Katsushika Hokusai) ساخته شد. البته اثر هوکوسای بیشتر مبنایی تصویری داشت و روایت داستانی را در بطن خود دارا نبود اما به لحاظ توالی تصویری دارای یک مفهوم پیوسته بود.

هوکوسای و کمیک ژاپنی چهار فصل

اثر چهار فصل (Shiki no Yukikai) هوکوسای را شاید بتوان اولین مانگای مدرن ژاپن قبل از ورود کمیک‌های آمریکایی دانست. این اثر و سبک تصویرگری که به جامعه ژاپن ارائه کرد، بعدها توسط حکومت امپراطوری ژاپن در تبلیغات سیاسی استفاده شد. اما بعد از جنگ و با وجود شکست ژاپنی‌ها در جنگ جهانی دوم این دست استفاده از تبلیغات منسوخ و فرهنگ تبلیغات آمریکایی جایگزین آن گردید.

ورود آمریکایی‌ها باعث شد تا شرایط کاری برای هنرمندان ژاپنی پیش از پیش باز گردد. این باز شدن فضای کاری سبک‌های نوین طراحی را با خود به ارمغان آورد و هنرمندانی همچون تزوکا اوسامو فرصت یافتند تا هنر خود را به رخ حتی آمریکایی‌ها بکشند.

تاثیر محصولات فرهنگی آمریکایی بر مانگاها

تاثیر کمیک‌ها و انیمیشن‌های آمریکایی بر ژاپنی‌ها باعث شد تا سبک جدیدی در دنیای کمیک‌های ژاپنی با طراحی شخصیت‌هایی با اغراق زیاد در حرکات و چشمان بزرگ ایجاد شود. حتی انواع ژانرهای مختلف نیز بر خلاف کمیک‌های آمریکایی‌ در این دوران توسط ژاپنی‌ها شکل گرفت، ژانرهایی که تنوع بیشتری داشت و به سه دسته مانگاهای پسرانه (شونن)، دخترانه (شوجو) و بزرگسال (سنین) تقسیم‌بندی می‌گردید.

مانگاهای پسرانه بیشتر شامل داستان‌های اکشن و هیجانی بود، مانگاهای دخترانه پیرامون داستان‌های عاشقانه می‌گذشت و آثار بزرگسال نیز محتواهای که حاوی مضامین بزرگسال است را انتشار می‌دادند.

دوران شکوفایی صنعت کمیک در ژاپن

سال‌های پس از جنگ جهانی دوم از 1950 تا 1970 را دوران شکوفایی مانگاهای ژاپنی می‌دانند. زیرا تعداد محصولات این سبک در این سال‌ها از 10 عنوان به بیش از 100 عنوان ارتقا یافت. همچنین ساخته شدن شخصیت‌های مشهوری همچون آستروی بوی که در این سال‌ها اتفاق افتاد باعث توجه پیش از پیش به این صنعت شد.

دوران شکوفایی مانگاهای ژاپن اما باعث نشد که این محصول در خارج از مرزهای این کشور مشهور شود. زیرا در این سال‌ها کمیک‌های آمریکایی و در کنار آن محصولات انیمیشنی کمپانی والت دیزنی پیشتاز صنعت سرگرمی بودند. اما این عدم آشنایی تنها تا قرن 20 دوام آورد و از سال‌های 1990 به بعد روند آشنایی دیگر کشورها با مانگا کاملا دگرگون شد.

هنرمندان ژاپنی در والت دیزنی

حضور هنرمندان ژاپنی همچون هایائو میازاکی در استودیو والت دیزنی که به منظور انتقال دانش انیمیشن و کمیک‌سازی بود باعث شد تا ژاپنی‌ها خیز بزرگی را برای بازارهای جهانی بردارند. در ابتدای قرن 20ام ساخت مجموعه مانگاهایی همچون دراگون بال، وان پیس، ناروتو و دیگر اثار مشهور ژاپنی دلیلی شد تا ژاپنی به صادرات فرهنگی این کالا روی آورند.

استراتژی جدید ژاپنی‌ها باعث شد تا مانگا نه تنها در کشورهای همسایه همچون کره و چین تاثیر گذار باشد بلکه بازارهای جهانی را نیز به تسخیر خود درآورد. به گونه‌ای که امروزه مانگاهایی همچون شیطان‌کش (Demon Slayer) و حمله به تایتان‌ها (Attack on Titan) تبدیل به یکی از پرفروش‌ترین کمیک‌ها در سطح جهان شوند.

باکس آفیس آمریکا در تسخیر ژاپنی‌ها

جهانی شدن مانگا حتی در حوزه سینما نیز نمود پیدا کرده تا به جایی که انیمیشن سینمایی شیطان‌کش محصول سال 2021 که بر اساس مانگای این اثر است در صدر فروش سینماهای ژاپن می‌ایستد. اکران این انیمیشن در آمریکا نیز باعث شد این انیمیشن یا به اصطلاح انیمه صدر لیست باکس افیس آمریکا را برای اولین بار در تاریخ به خود اختصاص دهد.

دلایل بالا خود گواهی است بر محبوبیت مانگاها و رشدی که در سال‌های اخیر داشته‌اند. به گونه‌ای که در ژاپن پیش از 40 درصد از کل مجلات و کتاب‌های منتشر شده در ژاپن را مانگاها تشکیل می‌دهد. همچنین 40 درصد از بازار سینمای ژاپن نیز در اختیار انیمیشن‌های برگرفته از مانگا هستند.

چرا کمیک ژاپنی محبوب است

می‌توان گفت علت این محبوبیت را باید سبک متفاوت قصه‌گویی مانگاها و مدل تصویرگری آن‌ها جستجو کرد. سبک متفاوت قصه‌گویی، ژانرهای متنوع برای هر رده‌سنی یا علاقه شخصی، بیان احساسات با نمایش اغراق آمیز، طراحی سیاه سفید برگرفته از خوشنویسی ژاپنی و بیان مفاهیم فلسفی، اعتقادی، سیاسی و تاریخی موجب شده است تا مانگاها در بین خوانندگان جایگاه بالایی را کسب کنند.

جایگاهی که در سال‌های گذشته در اختیار کمیک‌های آمریکایی بود اما به علت فقدان داستان‌های متنوع یا تنها رویکرد ابرقهرمانی کمیک‌های غربی از دسترس آمریکایی‌ها خارج گردید. هرچند که ورود غول‌های کمیک آمریکایی به صنعت سینما و ساخت آثار سینمایی از کمیک‌های ابرقهرمانی توانسته است دوباره جان تازه‌ای به این صنعت دهد.

ارزش سرسام آور مالی دنیای کمیک‌ ژاپنی

ارزش بازار جهانی مانگا نیز در سال‌های اخیر رو به افزایش بوده است. به گونه‌ای که در سال 2018 ارزش این بازار 441.4 میلیارد ین (معادل 3.96 میلیارد دلار) تخمین زده شده است. در سال 2020 نیز ارزش این بازار با رشد قابل توجهی، 612.6 میلیارد ین (معادل 5.67 میلیارد دلار) برآورده شد.

آمار و ارقام بالا نشان می‌دهد که ژاپنی‌ها توانسته‌اند با استراتژی خود در زمینه گسترش صنعت کمیک قدم بزرگی برای تسخیر بازارهای جهانی بردارند. اما این قدم تنها جنبه مثبت این صنعت را به مخاطبان نشان می‌دهد. دنیای پر زرق و برقی که تنها بر روی صفحات کاغذ یا پرده سینما جذاب است.

پشت پرده تاریک صنعت مانگا

صنعت تولید مانگا در ژاپن به عنوان یکی از سختگیرنه‌ترین و پرفشار‌ترین شغل‌ها شناخته می‌شود. شغلی با ساعات کاری بسیار بالا، حقوق پایین، استرس مداوم و البته سیستم مدیریتی سختگیرانه ناشران که باعث شده بیشتر هنرمندان ژاپنی ترجیح دهند در خارج از این کشور فعالیت هنری خود را ادامه دهند.

هرچند که سیستم کاری برای هنرمندان در این صنعت طاقت فرساست اما می‌توان گفت که کارامدترین سیستم تولید صنعتی کمیک نیز توسط ژاپنی‌ها اجرا می‌شود. به گونه‌ای که ایده‌های جدید توسط شرکت‌های نشر کشف می‌شوند و در ازای سرمایه‌گذاری اجازه انتشار مانگا را به تولید کنندگان اثر می‌دهند.

همچنین سیستم انتشار هفتگی نیز به نظم بالایی در این کشور انجام می‌شود. می‌توان به طور مثال از مانگای وان پیس نام برد که بیشتر از 20 سال است به صورت هفتگی منتشر می‌گردد که این خود نمونه‌ای از سیستم منظم ولی سخت در حوزه تولید مانگا است.

منبع مجله کمیکا