نقدی بر سی و ششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان
سیوششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان این روزها در شهر اصفهان در حال برگزاری است؛ جشنواره‌ای که اعتبار و ارزش آن اگر از جشنواره فجر یا جشنواره فیلم کوتاه تهران بیشتر نباشد کمتر نیست. علت این ارزشمندی اهمیت بالای سینمای کودک و نوجوان است. سینمایی که پایه و اساس آن تولیدات رسانه‌ای برای رده‌های سنی پایین یعنی آینده‌سازان این مرز و بوم است، این روزها حال و روز خوبی ندارد. سینمای کودک و نوجوان ایران در دهه 60 و 70 به اندازه‌ای قوی بود که نسل‌های طلایی فیلمسازان کودک را پرورش داد، هنرمندانی که در حال حاضر نیز مشغول به فعالیتند. پس از آن سال‌های طلایی، متاسفانه امروز شاهد وضعیت نامناسب این سینما و به‌خصوص تولیدات آنیم. دانستن اینکه سینمای کودک وضعیت خوبی ندارد، سخت نیست. تنها لازم است نگاهی به وضعیت سیوششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان بیندازیم.
سیوششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان را از دو جهت می‌توان مورد بررسی قرار داد. ابتدا از لحاظ اجرایی و سیاستگذاری اولین مسئله همزمانی این جشنواره با جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه تهران است. هر دو جشنواره در مهر ماه برگزار می‌شوند؛ اتفاقی که باعث شده جشنواره فیلم کودک تحت‌الشعاع جشنواره فیلم کوتاه تهران قرار بگیرد. بهتر بود این جشنواره با برنامه‌ریزی مناسب‌تر در زمانی برگزار شود که جشنواره‌های دیگر در بازه زمانی نزدیک به آن برگزار نشوند تا شاهد تأثیر منفی این مسئله بر کم و کیف حضور مخاطبان نباشیم.
دومین مساله همزمانی این جشنواره با وقایع منطقه است. در حال حاضر اخبار رسانه‌ای پیرامون جنگ، فضای رسمی و غیررسمی را به‌شدت متشنج کرده است. قشر کودک و نوجوان که مخاطب اصلی جشنواره‌اند نیز از این فضا متأثرند. با نظر به توصیه کارشناسان کودک مبنی‌بر دور نگه‌داشتن کودکان از خبرها‌ی ناگوار و تنش‌های ناشی از جنگ و امثالهم، بهتر است حجم برنامه‌های همدلانه مربوط به جنگ غزه و کودکان فلسطینی و لبنانی به‌گونه‌‌ای تنظیم شود که فرم و محتوای جشنواره حفظ شود؛ به این معنا که مفهوم مطلق فیلم کودک و نوجوان اهمیت بیشتری داشته باشد.
مسئله سوم اهمیت حضور مجموعه‌ها و تیم‌های رسانه‌ای فعال در حوزه کودک و نوجوان است. در سیوششمین جشنواره فیلم کودک و نوجوان به‌جز یک یا دو مجموعه خاص، اثری از دیگر مجموعه‌های تخصصی حوزه کودک و نوجوان دیده نمی‌شود. حتی فعالان فرهنگی این حوزه یا حضور ندارند یا اگر حضور دارند، بازتابی از جشنواره به بیرون نمی‌دهند، درحالی‌که می‌توان از ظرفیت و توان تمامی مجموعه‌ها و تیم‌های رسانه‌ای فعال در حوزه کودک و نوجوان برای برگزاری هرچه بهتر جشنواره بهره برد.
مسئله چهارم ساز‌وکاری است که در جشنواره کودک و نوجوان ایجاد شده که اعتبار و ارزش این جشنواره بین‌المللی را در حد یک جشنواره استانی تنزل داده است. روزگاری مسئولان کشور برای حضور در این جشنواره اشتیاق و تعجیل داشتند، اما امسال بدون حضور هیچ‌یک از مسئولان فرهنگی کشور (وزیر ارشاد، معاونانش و حتی مسئولان سیاسی ازجمله استاندار اصفهان) افتتاح شد. یک سوال جدی از مسئولان این حوزه این است؛ چرا سینمای کودک و نوجوان این سال‌ها تا این اندازه مورد کم‌لطفی و بی‌مهری قرار گرفته است؟
مسئله پنجم اهمیت جشنواره در نمایش تولیدات کودک و نوجوان است. اساسا آثار تخصصی کودک و نوجوان ابتدا می‌بایست در جشنواره‌های تخصصی خود به نمایش دربیایند و سپس در جشنواره‌های سینمایی حضور پیدا کنند. اما در جشنواره امسال، آثار اسم و رسم‌دار که توسط مجموعه‌های بزرگ تولید‌کننده فیلم و انیمیشن تولید شده‌اند، به دلایلی غیر از آنچه که هدف جشنواره است پا به اصفهان گذاشته‌اند. فیلم‌های «باغ کیانوش»، «ببعی قهرمان» و «شمشیر و اندوه» قبلا در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمده‌اند؛ آثاری که با توجه به مخاطب‌شان بهتر بود ابتدا در جشنواره تخصصی خود به نمایش در‌می‌آمدند و بعد به جشنواره‌های دیگر می‌رفتند. فایده این کار حفظ اعتبار و اهمیت جشنواره کودک و نوجوان است و جلوگیری از طفیلی شدن آن به این معنا که صرفا ابزار تبلیغ آثار کودک و نوجوان نباشد، بلکه خاستگاه اصلی این آثار به حساب بیاید. بخشی از تقصیر این موضوع بر گردن برگزارکنندگان جشنواره است.
فارغ از تمام مباحث مرتبط با برگزاری جشنواره، لازم است از کیفیت تولیدات حاضر نیز سخن گفت. با توجه به بازخورد همان اندک‌فعالان حوزه کودک و نوجوان که با گزینش انتخابی در جشنواره حاضر شده‌اند، متأسفانه سطح کیفی آثار نیز چنگی به دل نمی‌زند. این خود دلیل دیگری است که نشان دهد وضعیت سینمای کودک و نوجوان در حوزه محتوا و داستان نیز تا چه اندازه تنزل یافته است.
از دلایل فقر محتوایی آثار یکی آنکه به نظر می‌رسد اکثر سینماگران کودک، الزامات سینمای کودک ازجمله رده‌بندی سنی و مضامین قابل ارائه به کودکان را نمی‌شناسند و برگزارکنندگان نیز شرایط را برای دیده شدن این آثار فراهم نمی‌کنند.
سینمای کودک و نوجوان نه‌فقط با افزایش تولیدات بلکه با ارتقای ارزش و اعتبار جشنواره مربوط به آن و لطف و توجه مسئولان و رسانه‌ها، می‌تواند موفق عمل کند. تا زمانی که این اتفاق رخ ندهد، پیشرفتی حاصل نمی‌شود و چه‌بسا دچار پسرفت فزاینده شود.
